BUDOWA KSIĄŻKI

Za książkę wg normy „BN-73/7401-01 – Poligrafia: podstawowe nazwy i określenia”, uznaje się taki wytwór poligraficzny, który liczy powyżej 48 stronic. Należy pamiętać, że każda książka stanowi oprawę, lecz nie każda oprawa jest książką. Oprawa introligatorska jest formą wykończenia druku, zbudowaną z dwóch zasadniczych elementów: wkładu i okładki, które połączone są z sobą za pomocą różnych metod łączenia.

Do zasadniczych i tym samym obowiązkowych części składowych każdej książki zalicza się:

– we wkładzie:

• karty tytułowe (mogą występować jako dwójka lub czwórka tytułowa, w przypadku czwórki dodaje się kartę przedtytułową),
• materiały wprowadzające, które niejako wprowadzają, zachęcają czytelnika do zapoznania się z tekstem głównym – zalicza się do nich: życiorys autora, dedykację, motto, przedmowy,
• tekst główny, może być całością lub jest podzielony na części zwane: rozdziałami, czasami także paragrafami, ustępami,
• materiały uzupełniające tekst główny, a zalicza się do nich wszelakiego rodzaju tabele, tablice, bibliografię, przypisy, czy aneksy,
• materiały informacyjno-pomocnicze, które pomagają uporządkować najważniejsze informacje zawarte w dziele oraz dają możliwość szybkiego ich odnalezienie w tekście, a więc: wykazy, erratę, spis treści, słownik terminów,

– poza wkładem:

• okładkę książki – okalającą wkład i trwale z nim połączoną, wykonaną zazwyczaj z papieru o wyższej gramaturze niż wkład, mającą za zadanie chronić wnętrze oprawy,
• obwolutę książki (opcjonalnie) – zakładaną na właściwą, twardą okładkę książki, będącą drukiem akcydensowym, pełniącą funkcję ochronną, reklamową i informacyjną. Umieszcza się na niej takie informacje jak: imię i nazwisko autora, logo lub logotyp wydawnictwa, tytuł dzieła.

Na to, w jaki sposób zostanie wydana publikacja w postaci książki, składa się wiele aspektów. Wśród nich najważniejszym jest określenie:

• rodzaju materiału podłożowego wkładu, jakim jest papier (m.in. jego rodzaju, gramatury, barwy, itp),
• grubości wkładu, będzie zależeć od tego dobranie odpowiedniej oprawy,
• kierunku ułożenia włókien we wkładzie,
• odmiany techniki drukowania, użytej do zadruku wkładu i okładki oraz ilości nadrukowanych barw,
• ilości zastosowanych metod uszlachetniania druku,
• wymiarów publikacji, a więc jej formatu oraz marginesów,
• opracowania typograficznego.

O wyborze oprawy decydują z kolei takie elementy jak:

• odbiorca publikacji,
• czynnik ekonomiczny,
• czynnik estetyczny,
• wytrzymałość,
• grubość wkładu.

Czynniki ekonomiczny i estetyczny wzajemnie się znoszą. Nie jest możliwe uzyskanie wysokiej estetyki wydania publikacji przy obniżonych kosztach wytworzenia. W przypadku wydania publikacji o wysokiej estetyce, należy uwzględnić: większe marginesy, karty śródtytułowe, rozpoczynanie rozdziałów od nowej stronicy, większy stopień pisma i interlinię, twardą okładkę, obwolutę, wysokiej jakości podłoże drukowe, szeroką gamę barw, czy zwiększoną liczbę metod uszlachetnienia druku, występującą na okładce lub obwolucie. W przypadku wydania publikacji pod kątem czynnika ekonomicznego, a więc tnąc koszty, wszystkie powyżej wymienione aspekty, byłyby odwrotne.

Ze względu na wytrzymałość i grubość wkładu, rozróżnia się kilka metod wykonania opraw. Zasadniczo, im grubszy jest wkład, tym mocniejsze powinno być połączenie, dlatego w przypadku bardzo grubych wkładów stosuje się zwykle oprawy złożone z okładkami twardymi, a do połączenia elementów wkładu używa się nici i kleju, choć istnieją również grube, klejone wkłady kartkowe z okładką twardą. W przypadku cienkiego wkładu możliwe jest zastosowanie okładki miękkiej i oprawy prostej, w której można wykorzystać łączenie drutem.

Wiek odbiorcy ma również istotny wpływ na wybór oprawy. Dla dzieci w wieku do ok. 7 lat, przeznaczone są oprawy złożone z okładkami twardymi, z bogatym materiałem ilustracyjnym, dużymi światłami w tekście, zwiększonymi marginesami oraz wykorzystaniem wielu metod uszlachetniania druku. Wraz z wiekiem, zmieniają się upodobania i preferencje czytelnika w stronę bardziej ekonomicznych rozwiązań – wydań kieszonkowych, a co z tym związane, zastosowaniem: wkładu kartkowego, klejonego, okładki miękkiej, wąskich marginesów i małego stopnia pisma, skład rozdziałów w ciągu – choć oczywiście nie jest to regułą.